اثربخشی اجرای حرکات هماهنگ دودستی بر خلاقیت دانش‌آموزان ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان تهران ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان

چکیده

خلاقیت دارای ابعاد شناختی، انگیزشی و غیرشناختی است. پرورش خلاقیت در کودکان اغلب در ابعاد شناختی دنبال شده‌است؛ در صورتی که ابعاد انگیزشی و غیرشناختی نقش بسزایی در تحریک خلاقیت کودکان دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی اجرای حرکات هماهنگ دودستی بر پرورش خلاقیت کودکان است. پژوهش به روش شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه با دانش‌آموزان پسر پایۀ ششم مدرسه ابتدایی امام حسین(ع) در منطقۀ دو تهران در سال تحصیلی 1397-98 انجام گرفت. نمونۀ مورد مطالعه به روش نمونه‌گیریِ دردسترس از بین کلاس‌های پایه ششم انتخاب شد. برای این منظور به‌صورت تصادفی یک کلاس به تعداد (31 نفر) به‌عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر به تعداد (30 نفر) به‌عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد. به‌منظور سنجش خلاقیت از پرسشنامۀ سنجش خلاقیت تورنس- عابدی استفاده شد. پس از اجرای پیش‌آزمون بر روی هر دو گروه؛ گروه آزمایشی به مدت دو ماه طبق برنامۀ تنظیم‌شده به انجام حرکات هماهنگ دودستی پرداختند و سپس پس‌آزمون از هر دو گروه به عمل آمد. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد انجام مستمر فعالیت‌های هماهنگ دودستی به‌طور معناداری مؤلفه‌های خلاقیت همچون انعطاف‌پذیری، اصالت، سیالی و بسط را در دانش‌آموزان افزایش می‌دهد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Bimanual Coordinated Movements on Elementary School Students' Creativity

نویسندگان [English]

  • batool sabzeh 1
  • fatemeh zahra moradi 2
1 Assistant Professor of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran
2 teacher
چکیده [English]

The creativity has cognitive, motivational and non-cognitive dimensions. Fostering creativity in children has been pursued often in the cognitive dimensions, while motivational and non-cognitive dimensions play a significant role in stimulating the children's creativity. This study aimed to review the effectiveness of coordinated bimanual movements on fostering creativity in the children. The research has been conducted by a quasi-experimental method with pretest and posttest design and a control group including male students of the sixth grade of Imam Hossein Elementary School in the second district of Tehran in the school year of 2018-19. The study sample was selected by convenience sampling method among the sixth grade classes. For this purpose, one class (31 students) and the other class (30 students) were randomly considered as the experimental group and the control group. Torrance and Abedi tests were used to assess the creativity. After performing the pretest by both groups; the experimental group performed bimanual coordinated movements for two months according to the set schedule and then the posttest was executed for both groups. Data were analyzed using a multivariate analysis of covariance and the results show that continuous performance of coordinated bimanual activities can significantly increase the components of creativity such as flexibility, originality, fluency and elaboration in students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sports Activities
  • Bimanual Coordinated Movements
  • Creativity
  • Elementary School Students
ارجمند قجور، کیومرث و ارجمندی، بهزاد (1397). «اثربخشی برنامه‌های پرورش خلاقیت در برنامۀ درسی هنر بر خلاقیت دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی»، رویش روان‌شناسی، 7(4).
اسدی، فاطمه، هاشمی‌مقدم، سید شمس الدین و موسوی‌پور، سعید (1398). «تأثیر ورش تدریس اکتشافی هدایت‌شده بر خلاقیت دانش‌آموزان دختر پایۀ هشتم در درس علوم تجربی،» مجلۀ پیشرفت‌های نوین در روان‌شناسی، علوم تربیتی و آموزش و پروش، 2(18): 126-113.
اعظمی، محمود، جعفری، علیرضا و کریمی، ناهید (1391). «بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی در افزایش خلاقیت کودکان دبستان»، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(3).
البرزی، محبوبه (1390). «نقش باورهای فرزندپروری و نگرش مادران به تفکر خلاق بر خلاقیت کودکان»، مطالعات اجتماعی و روان‌شناختی زنان، 9(2): 24-7.
اکبری، حکیمه، خلجی، محسن و شفیع‌زاده، محسن (1387). «تأثیر بازی‌های بومی و محلی بر رشد مهارت‌های جابه‌جایی کودکان پسر 7 تا 9ساله». نشریۀ حرکت، ش 34 ، 45-35.
اکرز و همکاران (1397). ارزیابی، برنامه‌ریزی آموزشی و بازپروری کودکان، ترجمۀ فریده ترابی میلانی، تهران: سمت.
امام جمعه، سید محمدرضا و بصیرت‌پور، محمدجواد (1393). «مقایسۀ عملکرد مدارس هوشمند و مدارس عادی بر خلاقیت دانش‌آموزان پسر سال اول دورۀ متوسطۀ اول شهر تهران»، فصلنامۀ پژوهش در نظام‌های آموزشی، 8(27): 59-77.
امیری، شعله و اسعدی، سمانه (1386). «روند تحولی خلاقیت در کودکان». نشریۀ تازه‌های علوم شناختی، 9(4). 26-22.
 بخشی‌پور، الهام، رهنما، نادر، سورتیجی، حسین، اسکندری، زهرا و ایزدی‌نجف‌آبادی، سارا (1392). تأثیر برنامۀ تمرینی ایروبیک و بازی‌درمانی گروهی بر تعادل کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی»، پژوهش در علوم توانبخشی، 9(2).
حسینایی، علی و کثیرلو، یدالله (1388). «مبانی عصب‌شناختی خلاقیت: آیا ناحیۀ خاصی از مغز خلاقیت را به وجود می‌آورد؟»، همایش سمپوزیوم نوروپسیکولوژی ایران»، جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم، دورۀ 4.
جمالی، بهروز؛ کاظمی، محمدرضا و شهبازی، مهدی (1398). «مقایسۀ تأثیر بازی‌های کششی بر خلاقیت کودکان دختر و پسر پیش دبستانی». مجلۀ علوم روانشناختی، 18(82): 1131-1136.
درویشی، زهره، شهیدی، شهریار، حیدری، محمود و پاکدامن، شهلا (1394). «اثربخشی آموزش هنرهای تجسمی با استفاده از بستۀ آموزشی؛ آموزش هنر، حامی کودک نوآور بر افزایش خلاقیت کودکان دبستانی». فصلنامۀ افراد استثنایی، 5(17): 110-85.
دشت‌بزرگی، زهرا (1393). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر میزان خلاقیت و فراشناخت دانش‌آموزان پسر شهر اهواز، مجلۀ روان‌شناسی اجتماعی، 2(33): 47-57.
دوستان، محمد‌رضا و باقر‌نژاد، زهرا (1397). «بررسی همزمان رفتاری و عصب‌شناختی یادگیری و انتقال تکلیف ترسیم دو‌دستی نامتقارن»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی عصب‌روان‌شناختی، 1(12): 22-1.
دوستان، محمدرضا، کبری، بویری، زیلایی بوری، مریم و صیفوریان، مهدی (1392). «بررسی انتقال حرکت دودستی نامتقارن به حالت عکس آن: تحلیلی بر نظریه‌های حرکات دودستی»، مجلۀ رفتار حرکتی و روان‌شناسی ورزش، دورۀ 8: 553-564.
راهبر، علی، عصاره، علیرضا، غلامعلی، احمد و صدق‌پور، بهرام‌صالح (1396). «تأثیر آموزش روش تدریس بارش مغزی بر خلاقیت و پیشرفت‌تحصیلی دانش‌آموزان پسر پایۀ هفتم در درس کار و فناوری مدارس متوسطۀ اول ناحیۀ 3 شهرستان کرج در سال تحصیلی 95-1394»، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(3): 251-276.
رجبی باغدار، احمد، مهرام، بهروز، کارشکی، حسین و کرمی، مرتضی (1394). جایگاه پرورش خلاقیت در برنامۀ درسی قصدشده آموزش‌وپرورش دورۀ ابتدایی جمهوری اسلامی ایران: هست‌ها و بایدها»، مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 22: 94-71.
زارعیان، احسان و رحمتی، فروغ(1393). «تأثیر تمرین ایروبیک بر اضطراب، افسردگی و کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان سینه»، مطالعات روان‌شناسی بالینی، 5(17).
سبحانی نژاد، مهدی و حسینی، اشرف السادات (1393). «تأثیر محتوای برنامۀ درسی خلاقیت محور بر رشد و درک خلاق کودکان دورۀ پیش‌دبستانی منطقۀ دو شهر تهران»، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(4): 79-104.
سهرابی، مهدی، عطارزاده حسینی، سیدرضا و روحی‌تربتی، مهدی (1387). «تأثیر نقطۀ مرجع بر اجرا و یادگیری الگوی هماهنگی نامتقارن دودست»، پژوهش در علوم ورزشی، 2: 186-173.
سیمونتن، د. ک. (1379 ). «خلاقیت: جنبه‌های شناختی، شخصی، تحولی و اجتماعی». ترجمۀ حسین شکرکن. مجلۀ ‌استعدادهای درخشان، سال نهم(2): 33-90.
شاه‌حسینی، صفیه و ثقفی، محمدرضا (1397). «محیط محرک خلاقیت در باشگاه کودک». مجلۀ منظر. ش 10(44): 39-24.
شوشتری، مژگان، ملک پور، مختار، عابدی، احمد و قمرانی، امیر (1395). «اثربخشی برنامۀ سه‌تایی غنی‌سازی نزولی بر خلاقیت کودکان تیزهوش دبستانی»، فصلنامۀ افراد استثنایی، 6(22).
عابدی، احمد، کاظمی، فرشته و شوشتری، مژگان (1393). «اثربخشی آموزش حرکات ایروبیک بر بهبود کارکردهای اجتماعی و توجه کودکان با ناتوانی‌های یادگیری عصب-روان‌شناختی»، مجلۀ ناتوانی‌های یادگیری، 4(2): 54-38.
عابدی، جمال (1372). «خلاقیت و شیوه‌ای نو در اندازه‌گیری آن»، پژوهش‌های روان‌شناختی، 28: 24-35.
عبادی‌نژاد، زهرا، رسولی، مریم، پاینده، ابوالفضل، زاهد، غزال و محلی، فاطمه (1395). «تأثیر حرکات ایروبیک بر اضطراب کودکان مبتلا به سرطان»، مجلۀ طنین سلامت، 4(4): 22-16.
علوی لنگرودی، کاظم و رجایی، افسانه (1395). «تأثیر برنامۀ درسی قصه‌گویی و نمایش خلاق بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان پایه‌ی پنجم ابتدایی در دروس انشا و هنر»، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 13(51): 118-129.
علیخانی، کفایت؛ البرزی، محبوبه و رستمی، ربابه (1397) «تأثیر بازی‌های حرکتی خلّاق بر مهارت‌های حرکتی بنیادی کودکان 4 تا 6 سال». مجلۀ مطالعات آموزش و یادگیری، دورۀ دهم. شمارۀ دوم، پاییز و زمستان: 237-219.
غلامپور، حدیث و دوستان، محمدرضا (1395). «تأثیر دست‌برتری و دشواری تکلیف هماهنگی دو دستی بر امواج مغزی نواحی قشری افراد راست دست و چپ دست»، فصلنامۀ عصب روان‌شناسی، 2(2).
فرهادی‌پور، محمدامین، عباسی، عفت و کریم‌زایی، سمیرا(1394). «مقایسۀ اثربخشی روش تدریس تفکر استقرایی و روش تدریس کاوشگری بر خلاقیت دانش‌آموزان پایۀ پنجم ابتدایی»، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 12(2):21-10.
قنبری‌هاشم‌آبادی، بهرام‌علی و سعادت، معصومه (1389) «بررسی تأثیر حرکات ریتمیک یوگا بر تعاملات اجتماعی کودکان کم‌توان ذهنی پسر مقطع ابتدایی شهر سنگان- خواف»، مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، 11(1): 188-171.
کمالوند، ولی‌الله(1389). «تأثیر آموزش‌وپرورش دبستانی براساسِ برنامه‌ریزی چندبعدی بر میزان خلاقیت دانش‌آموزان پایه‌ی اول دبستان در شهر تهران در سال تحصیلی 88-89». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. گروه علوم تربیتی. دانشکدۀ مدیریت آموزشی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
کوپایی، گلرخ، نقی‌زاده، محمد و حبیب، فرخ (1395). «عوامل کالبدی فضاهای بازی بر خلاقیت کودکان 6 تا 12 سال در پارک‌های شهری»، مطالعات شهری، 6(12): 39-50.
کیافر، مریم السادات و اصغری نکاح، سیدمحسن (1393). «اثربخشی برنامۀ پرورش خلاقیت به شیوۀ‌ی فعالیت‌های گروهی بازی-محور بر مؤلفه‌های خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی»، فناوری آموزش و یادگیری، 1(1).
گنجی، کامران، بهشته، نیوشا و هدایتی، فاطمه (1391). «تأثیر آموزش خلاقیت به مادران بر افزایش خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی»، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، ش 2، 71-94.
مسعودی، مریم، ثقه‌الاسلام، علی و ثاقب‌جو، مرضیه (1395). «تأثیر 8 هفته تمرین ایروبیک بر عملکرد شناختی کودکان دارای اختلال یادگیری»، مجلۀ اصول بهداشت روانی، 18(3): 161-8.
منطقی، مرتضی (1391). «بررسی تأثیر آموزش خلاقیت بر دانش‌آموزان پیش‌دبستانی و دبستانی»، پژوهش‌های برنامۀ درسی، 2(1): 1-28.
موحدی، یزدان (1398). «تأثیر طراحی بهینۀ فضای آموزشی بر ارتقای خلاقیت»، فناوری آموزشی، جلد 13، ش 3: 529-535.
محمدی، مجید، طهماسبی، فرشید، شاکرمی، زهرا و رستمی، محمد (1394). «تأثیر فعالیت‌های تربیت بدنی در مدارس بر رشد کمّی و کیفی ضربه با پا در دانش‌آموزان پسر». پژوهشنامۀ مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، سال یازدهم، ش21 ، 118-111.
مهدوی‌نژاد، غلامحسین، مهدوی‌نژاد، محمدجواد و سیلوایه، سونیا (1392). «تأثیر محیط هنری بر خلاقیت دانش‌آموزان»، فصلنامۀ نوآوری‌های آموزشی، (48)12: 127-139.
منصور، محمود (1395). روان‌شناسی ژنتیک، تحول روانی از تولد تا پیری. چاپ شانزدهم. تهران: سمت.
نادری، عزت‌الله، تجلی‌نیا، امیر، شریعتمداری، امیر و سیف نراقی، مریم (1391). «بررسی تأثیر اجرای برنامۀ فلسفه برای کودکان در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پسر پایۀ اول مقطع متوسطۀ منطقۀ 14 تهران»، تفکر و کودک، 3(5): 91-117.
ناظم‌زادگان، غلامحسین، باقرزاده، فضل الله، حمایت‌طلب، رسول و قاسمی، علیرضا (1389). «مقایسۀ اثر انواع تمرین بار شناختی بر زمان و دقت تکلیف هماهنگی دودستی»، رشد و یادگیری حرکتی، 4: 133-149.
هاشمی، تورج، واحدی، شهرام و احراری، غفور(1394). «فراتحلیل برنامه‌های پرورش خلاقیت»، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(3): 32-1.
هی‌وود، کاتلین (1393). رشد و تکامل حرکتی در طول عمر. ترجمۀ مهدی نمازی‌زاده و محمدعلی اصلانخانی، تهران: سمت.
Amabile, T. M. (1983). The social psychology of creativity: A componential conceptualization. Journal of Personality and Social Psychology, 45(2), 357–376. https://psycnet. apa. org/doi/10. 1037/0022-3514. 45. 2. 357
Balzac, F. (2006). Exploring the brain’s role in creativity. NeuroPsychiatryReviews, 7(5), 1-20.
Boswell, B. (1993). Effects of movement sequences and creative dance on balance of children with mental retardation. Perceptual and motor skills, 77(3_suppl), 1290-1290.
Chatzopoulos, D. , Doganis, G. , & Kollias, I. (2018). Effects of creative  dance on proprioception, rhythm and balance of preschool children. Early Child Development and Care, 189:12, 1943-1953, DOI: 10. 1080/03004430. 2017. 1423484.
Hyndman, B. , & Mahony, L. (2018). Developing creativity through outdoor physical activities: a qualitative exploration of contrasting school equipment provisions. Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 18(3), 242-256.
Kanning, U. P. (2006). Development and validation of a German-language version of the interpersonal competence questionnaire ICQ. European Journal of Psychological Assessment, 32(1), 43-51
Garaigordobil, M. , & Berrueco, L. (2011). Effects of a play program on creative thinking of preschool children. The Spanish journal of psychology, 14(2), 608-618.
Lucchiari C, Sala M. P, Vanutell M. E. (2018). The effects of a cognitive pathway to promote class creative thinking. An experimental study on Italian primary school students. Thinking Skills and Creativity. 31(1), 156-160. https://doi. org/10. 1016/j. tsc. 2018. 12. 002
Richard, V. , Lebeau, J. C. , Becker, F. , Boiangin, N. , & Tenenbaum, G. (2018). Developing cognitive and motor creativity in children through an exercise program using nonlinear pedagogy principles. Creativity Research Journal, 30(4), 391-401.
Runco M. A. (2018). Creativity Complex, Encyclopedia of creativity, 292-295.
Runco M. A, Acar S, Cayirdag N. (2017). A closer look at the creativity gap and why students are less creative at school than outside of school, Thinking Skills and Creativity, 24, 242-249. https://doi. org/10. 1016/j. tsc. 2017. 04. 003
Santos, S. , & Monteiro, D. (2021). Uncovering the Role of Motor Performance and Creative Thinking on Sports Creativity in Primary School-aged Children. Creativity Research Journal, 33(1), 1-15.
Swinnen, SP. , Lee,& T. D. Verschuren. S. et al. (1997). Interlimb coordination: learning transfer under different fiidback conditions. Human Movement Science. 16(6), 749-785. https://doi. org/10. 1016/S0167-9457(97)00020-1
Magil, R. A. (2004). "Motor learning & Control". Concepts and applications(7thed). Boston, MA: MC Grow Hill.
Maiba, O. (2019). The Role of Musical-rhythmic Movements of Children of Pre-school Age in the Process of Vocal-choral Activity. Journal of History Culture and Art Research, 8(3), 285-292.
Onarheim, B. , & Friis-Olivarius, M. (2013). Applying the neuroscience of creativity to creativity training. Frontiers in human neuroscience, 7, 656.
دوره 8، شماره 13
سال هشتم، شماره 13، بهار و تابستان 1401
خرداد 1401
صفحه 71-51
  • تاریخ دریافت: 15 آذر 1400
  • تاریخ بازنگری: 07 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 30 دی 1401